Những cảnh đau lòng như thế lâu lâu lại xuất hiện. Rồi nữa là những cuộc giải cứu nông sản khi “điệp khúc” được mùa mất giá vẫn tái diễn, trở thành vấn đề trăn trở với Lê Xuân Khoa suốt từ ngày còn đi học cho đến khi trở thành kỹ sư tốt nghiệp Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng), sau đó là tiến sĩ tại Đại học Ulster (Anh) và làm việc tại Đại học Oxford (Anh).
Quyết tâm làm chủ công nghệ
Những băn khoăn đau đáu đó đã thúc đẩy Khoa tìm đến đề tài nghiên cứu cùng với một giáo sư tại Đại học Oxford về giải pháp công nghệ mới cho chuỗi cung ứng lạnh. Rồi như một sự sắp xếp đầy duyên nợ, quyết tâm hiện thực hóa công trình nghiên cứu khoa học thành ứng dụng thực tiễn tại Anh và mang về triển khai tại Việt Nam của Khoa được tiếp sức mạnh mẽ hơn khi nhận được sự hưởng ứng của người bạn thân thời đại học, TS. Nguyễn Phú Sinh, giảng viên tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật (Đại học Đà Nẵng). Đối với Khoa, đó không chỉ là một dự án nghiên cứu mà còn là cách anh nỗ lực trả lời cho những câu hỏi lớn về cuộc đời và nghề nghiệp.
"Việc bảo quản hải sản ở nước mình giờ vẫn phụ thuộc vào đá cây. Hơn 50% trọng tải tàu/xe đánh cá đã phải nhường chỗ cho đá cây và nước, nhưng khi đá tan, độ lạnh không còn ổn định, chất lượng hải sản dễ bị ảnh hưởng. Vào mùa cao điểm, đá không đủ cung cấp”, Khoa phân tích. Anh cũng cho rằng ở thời điểm hiện tại, việc tính tới giải pháp xe đông lạnh chạy bằng pin điện là khó khả thi vì để đáp ứng nhu cầu làm lạnh âm sâu thì pin sạc cũng phải rất lớn, dẫn đến chi phí đầu tư lớn và tải trọng rất nặng, đây là hạn chế đáng kể đối với hệ thống logistic.
"Chúng tôi nhìn thấy cơ hội để cải thiện chuỗi cung ứng lạnh: giảm phát thải, tiết kiệm chi phí và tăng cường giám sát để bảo đảm chất lượng hàng đông lạnh, và đó là lý do chúng tôi quyết định triển khai ý tưởng kinh doanh của mình”, Khoa chia sẻ.
Thấu hiểu quy luật quan trọng là muốn phát triển lâu dài và vững chắc một nền sản xuất, Việt Nam nhất định phải làm chủ được những công nghệ lõi trong từng lĩnh vực, hai người bạn cùng sinh năm 1987 đã quyết tâm “Việt hóa” toàn bộ công nghệ lõi trong hệ thống vận hành chuỗi cung ứng lạnh để có thể sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam và triển khai phù hợp với thị trường trong nước.
Với quy mô khiêm tốn, chưa tới 10 thành viên của VOX Cool, nhưng startup còn rất trẻ này đã tự tin xây dựng và phát triển toàn bộ cả phần cứng (công nghệ lõi về pin lạnh) và phần mềm (hệ thống vận hành chuỗi cung ứng lạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) để quản lý. Công nghệ pin lạnh là điểm sáng nổi bật trong thành quả nghiên cứu của VOX Cool. “Chúng tôi phát triển một loại pin làm từ vật liệu hữu cơ, an toàn và thân thiện với môi trường”, TS. Nguyễn Phú Sinh tự hào chia sẻ. "Hiện nay, VOX Cool tự tin dẫn đầu về công nghệ pin lạnh, với khả năng sản xuất ở mức âm sâu mà thị trường mong muốn”, anh nói thêm. Đích thân TS. Sinh là người mỗi ngày tham gia xử lý vấn đề vật liệu và nghiên cứu các giải pháp cải thiện độ âm sâu cho pin.
Cùng với pin, VOX Cool tự hào khi họ là doanh nghiệp đầu tiên phát triển một hệ thống phần mềm quản lý chuỗi cung ứng lạnh có tích hợp AI và IoT. “Phần mềm này không chỉ giúp khách hàng quản lý hiệu quả và tiết kiệm nhiệt độ đông lạnh của kho lưu trữ hay xe chở hàng, mà còn giúp họ theo dõi chính xác vị trí của hàng hóa trong quá trình vận chuyển”, Phú Sinh giải thích. Điểm đáng chú ý hơn khi hệ thống được tích hợp đồng thời cả mạng 4G và mạng LoRa (viết tắt của Long Range Radio, truyền dữ liệu bằng sóng vô tuyến), từ đó giúp bảo đảm kết nối thông tin ngay cả trong trường hợp bị ngắt kết nối mạng không dây 4G.
TS. Nguyễn Phú Sinh đại diện VOX Cool nhận giải thưởng Cảm hứng Khởi nghiệp xanh tại Tuổi Trẻ Start-up Award 2024
Lạc quan từ những dự án thí điểm
Với những căn cứ khoa học thuyết phục về công nghệ, dù chỉ là một startup còn rất trẻ (thành lập vào tháng 1-2024), VOX Cool vẫn đã thuyết phục được công ty ABA Cooltrans, nhà cung cấp dịch vụ và giải pháp hàng đầu trong lĩnh vực chuỗi cung ứng lạnh tích hợp tại Việt Nam, đồng ý triển khai thí điểm công nghệ pin lạnh trong hệ thống của công ty này tại Thành phố Hồ Chí Minh từ tháng 9-2024.
Giống như một chiếc tủ lạnh di động, các khối pin lạnh của VOX Cool đã bền bỉ giữ cho nhiệt độ không thay đổi, ngay cả khi bên ngoài là thời tiết oi bức, nóng gắt. Bên trong thùng hàng kín, những khối pin phát ra hơi lạnh đều đặn, giúp duy trì các loại thực phẩm nhạy cảm như hải sản và trái cây tươi như vừa được thu hoạch, bất kể chuyến hàng kéo dài qua bao nhiêu chặng đường.
Với đội xe gồm khoảng 300 xe tải đông lạnh cùng chuỗi kho lạnh lớn ở hai thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, ABA Cooltrans nhìn thấy cơ hội đáng để thử nghiệm khi các số liệu tính toán cho thấy giải pháp pin lạnh của VoxCool giúp giảm tới 90% chi phí nhiên liệu nếu so với phương pháp truyền thống là chạy máy lạnh bằng dầu diezel.
Ngoài ABA Cooltrans, VOX Cool cũng đã triển khai thí điểm hệ thống pin lạnh và phần mềm quản lý tại một công ty chuyên kinh doanh hải sản ở Ninh Thuận và một công ty khác ở Đà Nẵng.
Hiện nay VOX Cool đã triển khai thành công hệ thống pin lạnh trong dải độ âm -10 đến -22 độ C trong khoảng thời gian 2-3 ngày với các thùng xe lạnh hoạt động trên đường bộ. Trong mục tiêu hướng tới, đội ngũ của họ đang triển khai các thí nghiệm để đẩy mức âm sâu xuống tới -70 độ C và kéo dài thêm thời gian duy trì độ lạnh được nhiều ngày hơn nữa để đáp ứng cả các nhu cầu khách hàng di chuyển xa hơn trên bộ cũng như trên biển.
“Trong suy nghĩ của tôi, tôi không chỉ muốn sản phẩm của mình mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp lớn như ABA Cooltrans, mà còn hướng tới các ngư dân, nông dân, những người thuộc nhóm dễ tổn thương nhất trong chuỗi cung ứng hàng đông lạnh”, Khoa nói.
“Họ chính là những người đóng vai trò chính yếu trong chuỗi cung ứng đó và tôi muốn họ cũng có thể tiếp cận công bằng với công nghệ pin lạnh của mình để giảm chi phí, tăng hiệu quả nuôi trồng, sản xuất. Tôi vẫn không thể quên gương mặt thất thần của những người nông dân khi đứng trước mặt hồ nổi đầy cá chết vì nắng nóng. Nếu có một giải pháp trữ lạnh, họ sẽ giảm bớt được đáng kể thiệt hại trong những tình huống trớ trêu như vậy”, Khoa tiếp.